Er was ooit ook een podcast. Klik hier

De film kon niet simpeler of indrukwekkender beginnen: we zien een shot van meer dan 8 minuten waarbij de camera op een dolly (karretje) langs de zijwand van een Chinese fabriek rijdt. De ene na de andere productiestraat komt voorbij, zodat we honderden Chinezen geconcentreerd en in stilte bezig zien met het in elkaar zetten van al die rommel die wij dan weer voor een of twee euro uit bakken graaien. China produceert, dat is de niet te missen boodschap. Maar waar gaan wij dat allemaal laten, als het weer stuk is?

Stilistisch lijkt Manufactured Landscapes nogal op die andere recente documentaire over consumptie, 'We Feed The World'. Die gebruikte ook lange shots van productieprocessen en wat daarmee samenhing. Beide films zijn dan weer schatplichtig aan Koyaanisqatsi (echt een film waarbij je de achterlijke titel gewoon moet vergeten en die je moet zien als je de kans krijgt), al gebruikte die er dan ook nog eens muziek bij. Manufactured Landscapes moet het echter met een karige voice-over doen, of een bijna verbijsterde stilte waarin alleen het geratel van machines en het gebrom van motoren te horen is. Soms praat er ook een voorlichter, bij voorkeur een die niet weet waar ze het over heeft.

De film is eigenlijk een bijprodukt van een fotoserie door Edward Burtynsky, die de enorme invloed van de industrialisatie in beeld bracht, bijvoorbeeld de ruimte die je nodig hebt voor fabrieken of stuwdammen of de enorme afvalstromen die we produceren. We zien hem ook aan het werk, bezig met de compositie van een shot of debatterend met bestuurders die dit liever allemaal niet vastgelegd zien. Om eerlijk te zijn is het verhaal een allegaartje, dat het ene moment over de Drie Kloven-dam in China gaat en dan weer over een sloperij van schepen. Ik vond dat niet zo erg, maar het verklapte wel dat de film een nakomertje is, waarbij iemand er kennelijk af en toe aan dacht dat het ook wel leuk zou zijn een camera mee te nemen maar daar toch wat leuke dingen mee heeft gedaan.

Het aardige van een documentaire zonder (al te veel) commentaar is dat je zelf na gaat denken. Of je dan over het juiste onderwerp nadenkt is vers twee, natuurlijk. Ik zag Chinese arbeiders klusjes doen waar in Nederland zelfs robots van de vakbond niet aan zouden mogen beginnen, zo saai. Spuitmondjes voor stoomstrijkijzers testen, bijvoorbeeld. Of een metalen draadje ergens aan bevestigen. Ze droegen kanariegele bedrijfskleding en hoewel ik voor geen goud wilde ruilen zagen ze er nu ook weer niet doodongelukkig uit. Er waren er veel slechtere banen dan deze. (Met een hamertje microchips aan stukjes hakken en condensatoren van oude printplaten wrikken voor het metaal van de pootjes, bijvoorbeeld.)
Maar mijn gedachten dwaalden af. Dat eerste shot was 8 minuten. Dus… als je aan die achterste tafels werkte en je wilde gaan lunchen, was je alleen al aan de wandeling van en naar de kantine een kwartier kwijt!
We bezoeken ook een strand in Bangladesh waar afgedankte schepen heen worden gevaren, die dan in de modder met weinig meer dan snijbranders en een gezonde minachting voor luxe-artikelen zoals oogbeschermers en veiligheidshelmen door de plaatselijke scharrelaars worden afgebroken. Ook de restanten (kankerverwekkende) olie worden afgevoerd met emmers. Zo komen we van onze spullen af. Manufactured Landscapes mag dan geen duidelijk opgebouwd verhaal hebben, maar de boodschap is onmiskenbaar: hier in het Westen hebben we het goed, maar elders in de wereld betalen ze daar de prijs voor.

Wist ik al, trouwens. Maar het blijft goed om te zien. Het plaatst zo'n strijkijzer voor € 12,95 dat ik laatst bij Blokker zag staan en dat ik bijna wilde kopen omdat ik geen zin had mijn huidige strijkijzer te ontkalken, toch in een ander perspectief.

Evenzogoed de dag erna toch maar gekocht, dat strijkijzer. DERTIEN euro! Daar ga ik toch niet voor staan klooien met een fles azijn?!

Score: 7/10
Martijn Warnas