Het verschil tussen gek en geniaal is soms erg klein. John Nash was daar een goed voorbeeld van. De man was een kei op het gebied van de hogere wiskunde, maar in de omgang met mensen was hij waardeloos. A Beautiful Mind is losjes gebaseerd op zijn leven. De man leeft nog steeds en ontving in 1994 een Nobelprijs voor een wiskundig model dat bij zeer complexe onderhandelingen gebruikt wordt. Een soort 'snij jij het Mona-toetje doormidden, dan mag de ander kiezen welk stuk hij wil', zeg maar. Die uitreiking was trouwens een van de weinige hoogtepunten in zijn leven en wordt in deze film bijzonder ontroerend weergegeven. Maar laat ik bij het begin beginnen.

Het begon namelijk allemaal best goed: Nash komt terecht op Princeton College, een voorname universiteit. Dat red je niet met een zesje voor aardrijkskunde. Maar ja, zo'n plaats moet je dan wel waarmaken en dat gaat bij Nash een beetje moeizaam. Colleges volgt hij niet en werkstukken zijn een eeuwige belofte aan zijn docenten. Wel is hij voortdurend aan het werk, waarbij hij liever de ruiten van de universiteitsbibliotheek gebruikt dan pen en papier. In een moordend tempo kriebelt hij daar wiskundige formules op, waarmee hij bijvoorbeeld een algoritme voor 'vechtende duiven' wil vastleggen. Voor zijn studiegenoten, die wél braaf huiswerk maken en examens doen, heeft hij weinig respect.
Toch komt hij op een dag 'van de pot' met een vernieuwende theorie. Die levert hem een stageplaats op bij Wheeler Defense Labs, een bedrijf dat tijdens de koude oorlog uitstekende zaken doet met het Pentagon. De stageplaats wordt een baan en zo wordt Nash (gespeeld door Russell Crowe) op een dag door het Pentagon gevraagd om zich te buigen over een complexe Russische code. (Ik heb alle begrip voor wie nu in de war raakt met de film Enigma, die ook gaat over een wiskundegenie dat dankzij het werk voor de inlichtingendienst de weg een beetje kwijtraakt, maar dat is toch echt een andere film.)

De kennismaking met Nash bevalt de Amerikaanse regering zo goed dat hij gerekruteerd wordt door William Parcher, het hoofd van een schimmige tak van de Amerikaanse inlichtingendienst. Die vertelt hem over Russische geheim agenten die in Amerika undercover leven, zogenaamde 'sleepers', en wachten op een codebericht dat hen een bepaalde opdracht uit laat voeren. En die opdracht zou wel eens te maken kunnen hebben met een kernbom! Nash, met zijn onvoorstelbare vermogen om patronen te zien in ogenschijnlijke chaos, krijgt het verzoek zoveel mogelijk kranten en tijdschriften te scannen op zoek naar boodschappen waar een code in zou kunnen zitten. En dat allemaal naast zijn werk voor Wheeler en een aanstelling als docent. Hij ontmoet ondanks zijn gestumper met vrouwen overigens toch een leuke jongedame, een zeer bijdehante studente uit zijn wiskundeklas. Het is Alicia (Jennifer Connelly) zeker niet te doen om betere cijfers en ze biedt Nash dan ook jarenlang de rust en het begrip die een man zoals hij nodig heeft. Ze weet dat hij zich met topgeheime projecten bezighoudt en pikt aanzienlijk meer van hem dan strikt gesproken redelijk was. Ze krijgen zelfs een kind.

De kruik gaat echter net zo lang te water tot hij barst en Nash bezwijkt uiteindelijk toch onder het werk. Vanaf dat moment is hij helemaal de weg kwijt: hij wordt paranoïde en moet onder dwang worden opgenomen in een verpleeghuis. Zijn contactpersoon bij de inlichtingendienst kan niets voor hem doen en zo krijgt John een medicijnenkuur waardoor hij weliswaar van zijn waanbeelden af raakt maar die hem ook zo duf maakt dat hij als wiskundige nauwelijks meer kan werken. En niet kunnen werken is voor Nash de ergste straf die er bestaat.

Russell Crowe speelt Nash uitstekend, wat extra knap is als je bedenkt dat hij een periode van ruim 30 jaar moet overbruggen. Wie slechts een paar scènes ziet, denkt al snel dat Crowe van Nash een karikatuur heeft gemaakt, een mompelende gek met zijn tas tegen de borst geklemd, maar zo was de man nu eenmaal. A Beautiful Mind is, ondanks de nogal zwaar op de maag liggende materie, lekker afwisselend en van begin tot het eind boeiend. Er ligt hier trouwens een briefje van regisseur John Howard op mijn bureau met de vraag of ik bepaalde dingen wil verzwijgen zodat mijn lezers meer plezier beleven aan de film, een verzoek waar ik graag aan heb voldaan. A Beautiful Mind is een prima film met een zeer terechte Oscarnominatie.

Score: 8/10
Martijn Warnas

(Dat briefje van de regisseur was een bijzonder wazige fotokopie uit de persmap. Martijn is echter vastbeslote om Ron Howard persoonlijk terug te schrijven, hetgeen bewijst dat gekte niet persé aan genialiteit gekoppeld hoeft te zijn. - Ed.)